Asistan hekimler ‘beyaz reform’ için ne diyor?

Fundanur Öztürk | Ankara

Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, yeni yayımlanacak bir düzenleme ile asistan hekimlerin ayda en fazla 8 nöbet tutacağını söylemiş oldu. 12 Ağustos’ta resmî gazetede piyasaya sürülen Sıhhat Bakanlığı Ek Ödeme Yönetmeliği’ne bakılırsa ise Sıhhat Bakanlığı’na bağlı hastanelerde çalışan asistan hekimler 7 bin 500 TL ek ödeme alacak.

Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, asistan hekimlere ayda en fazla 8 nöbet verilmesine ilişki yeni yönetmeliğin haftaya yayımlanacağını bildirdi.

AKP 21. Kurum Yıl Dönümü Programı’nda konuşan Koca, “Sistemin yükünü çeken asistan arkadaşlarımız. Yeni dönemde asistan arkadaşlarımıza pozitif ayrımcılık yaptık ve halletmeye devam ediyoruz. 8 nöbetten fazla olmayacak. 8 nöbete indirdik, haftaya yönetmelik yayınlanıyor” dedi.

Bakanlığın ek ödeme yönetmeliği, YÖK’e bağlı tıp fakültelerinde çalışan asistan ve uzmanları yönetmelik kapsamı haricinde bırakıyor.

Üniversite hastanelerinde çalışan asistan ve uzman hekimler, eğitim ve araştırma hastanelerindeki meslektaşları benzer biçimde aylık 7.500 TL ek ödeme hakkından faydalanamayacak. 

Yönetmelik bu haliyle sıhhat meslek örgütleri tarafınca eleştirilirken, bakanlığın tüm asistan ve uzman hekimleri kapsayacak bir güncelleme yapması talep ediliyor.

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyeleri dün yayımladıkları bir imza metniyle, yönetmeliğin hekimler içinde gelir eşitsizliği yarattığını söylüyor:

“Hekimlere gene, geçinebilecekleri bir tutarı vermek için sonsuz/sınırsız bir emek verme temposu dayatılmakta, üstelik branşlar arasındaki dengeler ve YÖK’e bağlı tıp fakültelerinde vazife yapanlar gene gözetilmemektedir.

“YÖK’e bağlı bizim benzer biçimde tıp fakültelerinde çalışmakta olan öğretim üyelerinin yanı sıra, asistanlarımızın ve uzmanlarımızın özlük haklarını, Sıhhat Bakanlığına bağlı hastanelerde ve bu hastanelerle afiliye olan yeni kurulmuş tıp fakültelerinde çalışanların özlük haklarından belirgin seviyede geriye düşürmüş, eşitsizliklere yol açmıştır.”

“Sağlıkta işler iyi gitmemektedir” diyen öğretim üyeleri, hekimliğin Türkiye’de artık tercih edilen bir meslek olmadığını, mezunların yurtdışına gitmeye çalıştığını YKS 2022 ilk yerleştirmelerinde tıp fakültesi kontenjanlarının 600’den fazlası boş kaldığını kaydediyor.

Öte taraftan Bakan Koca’nın “asistan hekimlere ayda en fazla 8 nöbet” açıklaması sağlıkçılar içinde pozitif karşılanmış olsa da uygulanabilirlik mevzusundaki sual işaretlerini de getiriyor.

Mevcut yönetmelik aslına bakarsan “bir hekimin 3 günden daha kısa aralıklarla nöbet tutamayacağını”, kısaca ayda 10 nöbetin üstüne çıkılamayacağını söylüyor sadece pek fazlaca hastanenin personel yetersizliği benzer biçimde gerekçeler sunarak bu kuralı ihlal etmiş olduğu biliniyor.

Konuştuğumuz asistan hekimler, ayda 8 nöbet uygulamasının pratikte uygulanabilir olacağından tereddüt ediyor.

BBC Türkçe’ye konuşan bir asistan doktor, İstanbul’da geçinebilmek için hususi hastanelerde kayıt dışı olarak nöbet tuttuğunu ve birçok asistan doktor arkadaşının da benzer yolu izlediğini söylüyor.

Türk Tabipleri Birliği Asistan ve Genç Uzman Hekimler Kolu üyesi Dr. Fatma Naime Kırlı, “Biliyoruz ki birçok fakültede, hali hazırdaki 10 nöbet kuralını çiğneyip 15 nöbet tutturula arkadaşlarımız var” diyor:

“Ve bu doktor yetersizliğine dayandırılarak yapılıyor. Bu şartlar aynıyken, arkadaşlarımızın 8 nöbetle kalacağına inanmak fazlaca güç. Bununla ilgili fazlaca daha derinlemesine bir düzenlemeye gereksinim var.”

Devletin ayda en fazla 7 nöbet tutarı ödediğini söyleyen Kırlı, 10 ve üstü nöbet tutan asistan hekimlerin en fazla 7 nöbet tutarı alabildiğini aktarıyor:

“Bir asistan hekimin bundan sonrasında ayda yalnız 8 nöbet dokunabilecek olması gelirinde bir yitik yaratmayacak şundan dolayı normalde de en fazla 7 nöbetinin ücretini alabiliyordu.”

Asistan hekimler ise esas problemin “geçim sıkıntısı” bulunduğunu söylüyor.

İstanbul’da bir üniversite hastanesinde asistan hekimlik yaparken hem de bir hususi hastanede kayıt dışı olarak gece nöbetlerine gittiğini söyleyen Okan, geçinebilmek için bunu yapması icap ettiğini söylüyor.

Kendi hastanesinde yapabileceği maksimum nöbet sayısı ve alacağı nöbet tutarına ek olarak, bunu yapmak zorunda bulunduğunu konu alıyor.

İzmir’de bir üniversite hastanesinde asistan doktor olan Merve de bu sistemin asistan hekimler içinde “oldukça yaygın” bulunduğunu söylüyor.

Merve, kendi branşının hususi hastanelerde nöbet tutarak ek gelir elde etmeye uygun olmadığını söylüyor:

“Bazı branşlarda bu fazlaca yaygın, birçok asistan doktor hususi hastanelerde kayıt dışı nöbet tutarak ek gelir elde ediyor. Hususi hastanelerde sık gereksinim duyulan bölümlerdeki asistan hekimler bunu yapabiliyor.

“Yabancı uyruklu asistanlar da bunu fazlaca sık yapmak durumunda kalıyor şundan dolayı onların maaşları fazlaca düşük, bizimkileri neredeyse yarısı… Bunun fazlaca yaygın bulunduğunu hastaneler de biliyor, hepimiz biliyor fakat yasal değil.”

Merve, asistan hekimliğinin sonlarına yaklaştığı için bir ayda tuttuğu nöbet sayısının 6’ya düştüğünü fakat uzun süre süresince, gün aşırı 36 saatlik mesailer şeklinde nöbet tutarak çalışmak zorunda kaldığını konu alıyor.

“Normalde gün aşırı nöbet tutmak aslen yasak fakat pratikte bu şekilde olmuyor” diyen Merve, asistan hekimlerin ayda en fazla 8 nöbet tutacağına inanmıyor:

“Sözgelişi resmi olarak ayda 15 nöbet tutulamaz fakat bazı bölümlerde çalışan asistan hekimler hala ayda 15 nöbet tutuyor.

“Hekimlerin nöbet sonrasında izinli olması gerekirken, Ege Üniversitesi’ndeki bir çok bölümde nöbet ertesi izin uygulaması hala yok. Dolayısıyla 36 saat emek verme sistemi devam ediyor.” 

Asistan hekimlerin bu sıkıntılı emek verme şartlarına “geçici bir dönem” gözüyle bakarak katlanmak zorunda kaldığını söyleyen Merve, asistan hekimlikte mobbingin fazlaca yaygın bulunduğunu düşünüyor:

“Bir hoca ayda 15 tutulacak dediyse bitmiştir, buna karşı çıkamayız. Aksi halde o hocadan alacağımız eğitim etkilenebilir. Bu da asistanların kendi hakları için savaşım edebilmelerinin önünde engel oluşturuyor.”

24 saat nöbetin arkasından bir de ertesi gün poliklinikte yanlarında uzman doktor olmadan hasta bakabildiklerini söyleyen Merve, asistan hekimlik mevzusunda daha kapsamlı iyileştirmeler yapılması icap ettiğini düşünüyor:

“Bu durum ertesi günkü performansınızı da etkiliyor, bir ihtimal ameliyata giriyorsunuz o şekilde. Eğer nöbet fena geçtiyse, ertesi gün oldukça zor geçiyor. Nöbetten eve, evden nöbete benzer biçimde bir döngü oluyor hayatında.”

Türkiye’de hekimlerin maaşı hastane döner sermayesinden alınan hisse ile birkaç kalemden oluştuğu için, hangi hastane/hangi branş ya da ayda kaç nöbet tuttuğunu bilmeksizin bir hekimin maaşını söyleyebilmek oldukça güç. 

Fakat yeni piyasaya sürülen ek ödeme yönetmeliğinin YÖK’e bağlı üniversite hastanelerinde çalışan asistan hekimleri dışarıda bıraktığı kati.

TTB’den Dr. Fatma Naime Kırlı, bu durumun oldukça adaletsiz bulunduğunu şundan dolayı asistan hekimlerin hem üniversitelerde hem de kamu hastanelerinde benzer işler yaptıklarını söylüyor:

“Şu anda eğitim araştırma hastanesindeki arkadaşlarımıza bu ek ödemeler yattı fakat üniversite hastanesindeki arkadaşlarımıza hiçbir iyileştirme yansımamış oldu.

“Bunun daha vahim durumunda olan arkadaşlarımız ise aslen hususi vakıf üniversitelerinde olup eğitim alan asistan arkadaşlarımız. Onlarla ilgili hiçbir ümit ışığı dahi belirmemiş oldu. Aksine bir senedir verilen mücadeleyle kazanılan iyileştirmelerin hiçbirinden faydalanamadılar.

“Günümüzde devletin açıklamış olduğu enflasyon oranlarının bile fazlaca altında kalan bir iyileştirme bu. Bağımsız araştırma şirketlerinin açıklamış olduğu enflasyon oranları fazlaca daha yüksek. O oranlara bakılırsa yoksullaşmamız fazlaca derin bir halde devam ediyor.”

İzmir’de bir üniversite hastanesinde çalmış olduğu için 7.500 TL’lik ek ödeme hakkından faydalanamadığını söyleyen Merve, en hafifçe tabirle hayal kırıklığına uğradığını söylüyor:

“Asistan hekimlerin emek verme şartları fazlaca ağır. Hem de Türkiye’de buna bir de maddi kaygılar ekleniyor. Emek harcama motivasyonunu daha da düşürüyor.

“Birçok ay geçinmekte güçlük yaşıyorum. Maaşımız bölümden bölüme, tutulan nöbet sayısına ve yerine bakılırsa değişiyor. Mesela yoğun bakım nöbetinde daha yüksek, servis nöbetinde daha düşük ücret alınıyor.

“Benim çalıştığım bölümde biz iki şahıs nöbet tutuyoruz. İki şahıs de aynı işi yapıyor fakat yalnız bir şahıs yoğun bakım girilebiliyor, sistem ona izin veriyor. İki kişiden biri düzgüsel servis tutarı alırken, diğeri yoğun bakım tutarı alıyor ve ikisinin içinde neredeyse 4 bin TL oynuyor.”

BBC Türkçe’ye konuşan hekimler, asistan hekimliğin aslen yönetmelikteki tanımı itibariyle bir “eğitim süreci” olması gerekirken, daha fazlaca “hizmet verme” şeklinde gerçekleştiğini belirtiyor.

Hastanelerdeki iş yükünün fazlalığı sebebiyle sıhhat hizmetinde tehlikeli sonuç bir role haiz olduklarını belirten asistan hekimler, bu durumun eğitimlerini aksatan bir yönü bulunduğunu değerlendiriyor.

Poliklinikler dahil hiçbir bölümde asistan hekimlerin tek başına hasta göremeyeceğini ve yalnız eğitimlerinin bir parçası olarak hocayla beraber bakabileceklerini söyleyen hekimler, birçok hastanede bu işi tamamen kendilerinin yaptığını söylüyor.