Mahsa Amini’nin ölümü sonrasında İran’da protestolar birçok kente yayıldı

İran’da Mahsa Amini’nin mecburi başörtüsü yasalarını tatbik eden terbiye polisi tarafınca gözaltına alınmasının peşinden ölmesiyle ilgili protestolar birçok şehre yayıldı.

Çevik kuvvet polisinin göstericileri engelleme girişimleri sebebiyle birçok kentte sokak çatışmaları yaşanırken, protestolarla dayanışma amacıyla bazı dükkanlar da kepenk kapattı.

Toplumsal medyada da tepkiler dile getirilirken, bazı hanımefendiler protesto amacıyla saçlarını kesti.

Birleşmiş Milletler İnsan Kakları Komisyonu ise Amini’nin vefatıyla ilgili kaygılarını ve yetkililerin protestoları bastırma çabalarından duyduğu endişeleri dile getirdi.

Muhalif 1500 Tasvir sitesinin yayınladığı videolara nazaran, Tahran’ın merkezindeki bir caddede bir grup göstericinin ülkenin dini liderine karşı “Ali Hamaney’e ölüm” çarpıcı sözleri attığı duyulurken, başkentin başka bir bölgesinden görüntülerde ise güvenlik güçlerinin protestoculara saldırısı yer ediniyor.

Bir başka videoda ise Tahran’daki protestocu hanımefendilerin başörtüsü zorunluluğuna karşı başörtülerini çıkardıkları görülüyor.

İranlı milletvekili Celal Raşidi Koçi, terbiye polisinin ülkeye zarar vermekten başka bir işe yaramadığını söylemiş oldu.

Hangaw İnsan Hakları Örgütü’nün bildirdiğine nazaran Kürdistan eyaletinin yönetim merkezi Senedec kentinde protestocular üç gündür Hamaney’e karşı benzer çarpıcı sözler attılar.

Divandere’de ise protestocular, tabanca sesleri içinde çevik kuvvet polisine taş atarak karşılık verdi. Pave, Bane, Mahabad ve Reşt’te de gösteriler oldu.

Kürt nüfusun yoğun olduğu Kürdistan, Kirmanşah, İlam ve Batı Azarbaycan eyaletlerinde de Kürt partilerin çağrıları üstüne esnafın birçok şehirde kepenk indirdiği bildirildi.

Tahran Üniversitesi’nde 18 Eylül’de süregelen talebe protestoları İsfahan Üniversitesi’ne ve Amirkabir, Allame Tebatebai ve Tarbiat Modares dahil olmak suretiyle başkentteki öteki birçok üniversiteye yayıldı.

Shahid Beheshti Üniversitesi’ndeki bir görüşmede bazı kız öğrenciler başörtüsü kurallarına meydan okuyarak başörtülerini çıkardı ve din adamlarının yönetimine son verilmesi çağrısı içeren çarpıcı sözler attı.

Kurdpa haber ajansının dün meydana gelen haberine nazaran gösterilerde minimum iki şahıs yaşamını yitirdi, ortalama 10 şahıs de yaralandı aktardı.

İnternet erişimini takip eden NetBlocks, Kürdistan eyaletinin yönetim merkezi Senendec’de webin kesintiye uğradığını, tüm eyalette 3,5 saat süreyle tamamen kesildiğini teyit etti.

Doğu haber kanalı ise bir mobil telefon işleticisinin Mehsa Amini adını “filtrelediğini” duyurdu. Sadece İletişim Bakanlığı bu yönde bir komut verilmediğini deklare etti.

Tahran Valisi Mohsen Mansouri dün gece yapmış olduğu açıklamada, başkentteki gösterilerin ana örgütleyicilerinin “Tahran’da vaka çıkarmak için tamamen örgütlü, eğitimli ve planlı olduklarını” söylemiş oldu.

İran Meclis Başkanı Mohammad Baqer Qalibaf ise Salı günü yapmış olduğu konuşmada, düşmanların daima olduğu şeklinde bu vakası da kullanıp “ülkede kaos ve karmaşa yaratmayı planladığını” söylemiş oldu. Qalibaf, Amini vakasının araştırılarak terbiye polisinde lüzumlu reformların yapılması yönünde adım atılacağını kaydetti.

Hükümete yakın medya ise talebe protestolarını eleştirdi.

Hükümetin resmi gösterim organı İran gazetesi Pazartesi günkü manşetinde göstericiler için “teröristler” ifadesini kullandı.

Fars Haber Ajansı, gösterileri “Mahsa Amini’nin anısına düzenlenen toplantılar” olarak aktarırken, Tasnim haber ajansı ve Hemşehri web sitesi öğrencilerin Amini’nin ölüm koşullarının açıklığa kavuşturulmasını talep ettiklerini duyurdu.

Tahran polis şefi Hüseyin Rahimi bir basın toplantısında Amini’nin ölüm koşullarıyla ilgili sorulara, “Vefat etmesiyle ilgili her türlü suçlama kesinlikle yalandır” diye yanıt verdi.

Rahimi, Amini’nin polis karakolundaki “rehberlik dersinde” yere yığılmasını gösteren ve daha ilkin medya ile paylaşılan kapalı dönem görüntülerin birazcık daha uzun versiyonunu izletti, sadece bu görüntülerin de tamamlanmamış bulunduğunu kabul etti.

Polis Amini’nin ölüm nedenini ani kalp yetmezliği olarak deklare etti.

Bu açıklamalara karşı çıkanlar ise 22 yaşındaki Amini’nin gözaltına alınması ya da hastaneye nakli esnasında atılan darp sonucu beyninde bir hasar meydana gelmiş olabileceğini iddia ediyor.

Polis şefi Rahimi ise “Nakli esnasında hiçbir münakaşa ya da itiş kakış olmadığı şeklinde, minibüsün içinde gülüp şakalaştı bile” dedi ve “Yaşamını kurtarmak için her şeyi yaptık” diye ekledi.

Sadece bu yorumlar Amini’nin babasının anlattıklarıyla belirgin bir karşıtlık gösteriyor. Baba Amjad Amini, Hammihan gazetesine verdiği röportajda, “Hastaneye götürüldüğünde hemşirelere Mahsa’nın sokakta bulunmuş olduğu söylenmiş” dedi.

Polisin vücut kamerası görüntülerinin olup olmadığı sorulduğunda polis şefi, terbiye polisinin normalde bu tür kameralarla donatıldığını sadece Amini vakasında bu şekilde bir kamera olmadığını söylemiş oldu; nedenini ise açıklamadı.

Amini’nin ölümünün peşinden terbiye polisinin lağvedilmesi çağrıları artarken, Rahimi görevi “kamu güvenliği” sebebi öne sürülerek savundu ve polisin uyuşturucuya karşı yürüttüğü operasyonları örnek gösterdi.

Hanımefendilerin da tepkilerini simgesel ve yaratıcı yöntemlerle ifade etmiş olduğu vurgulanıyor. Sokak protestolarında hanımefendilerin başlarını açması yeni bir tepki biçimi olarak görülüyor.

Bayanlar böylece başörtüsü zorunluluğuna ve polisin dokunulmazlığına karşı tepkilerini ifade ediyor.

Ek olarak daha geniş ölçekte devletin teokratik ideolojisine karşı duyulan hayal kırıklığını yansıttığı değerlendirmeleri yapılıyor.

Hanım oyuncu Anahita Hemmati bir videoda başını tamamen kazıtırken görülürken, öteki bazı hanımefendiler da saçlarını kestiklerini gösteren videolar paylaştı.

Usta oyuncu Katayoun Riahi, mecburi başörtüsüne artık uymayacağını açıkça duyuru etti.

Saça büyük kıymet veren Kürt hanımefendilerin saçlarını kesmesine ise ayrı bir simgesel ehemmiyet atfediliyor. Kürt hanımefendiler yasta saç kesmeleri, sevdikleri birini kaybettiklerinde saçlarını kesip mezarlarına bırakmalarıyla biliniyor.

Mahsa Amini etiketi Farsça Twitter’da 6 milyona ulaşarak tüm zamanların en yüksek seviyesini kaydetti.

İngilizce ise bu etiket bir milyonu aştı.