Rishi Sunak ya da Liz Truss: Pazartesi açıklanacak yeni Britanya Başbakanı ne siyaset uygulayacak?

Britanya Başbakanı Boris Johnson’ın çekilme kararını açıklamasıyla boşalan iktidardaki Tutucu Parti liderliği ve dolayısıyla başbakanlık koltuğu için yarışı kimin kazanılmış olduğu pazartesi günü belli olacak. Tutucu Parti milletvekillerinin oy kullandığı 5 eleme turunda sona kalan eski Maliye Bakanı Rishi Sunak ile Dışişleri Bakanı Liz Truss’tan hangisinin başbakan olacağını belirlemek, ortalama 200 bin parti üyesine bırakıldı. 5 Ağustos’ta başlamış olan üyelerin oy kullanma süreci 2 Eylül cuma günü mahalli saatle 17.00’de kapanmış oldu. Pazartesi günü sonuçların resmen açıklanmasının arkasından Boris Johnson (BoJo) başbakanlıktan resmen istifasını Kraliçe 2. Elizabeth’e sunacak. Anketler yaz boyu devam eden kampanya, ülke çapında turlar, üç TV münazarası ve oldukca sayıda atışma-kapışmanın arkasından Liz Truss’ın Rishi Sunak’a ikiye bir oranında fark atarak başbakanlık koltuğuna oturacağını gösteriyor. Bununla beraber Tutucu üyeler, postayla oy pusulalarını gönderdikten sonrasında tabanın değişik telden çalan baskısını hissederse oylarını çevrimiçi değişiklik yapma seçeneğine haiz.Gelecek yıl yüzde 20’lerde enflasyon tahminiBoJo’nun halefini, Rusya yaptırımlarının körüklediği enerji fiyatlarındaki artış sebebiyle çift haneye fırlayan enflasyon yüzünden balayı beklemiyor. Rusya’dan enerji ithalatına uygulanan engelleme sebebiyle 1970’lerden beri görülmemiş şekilde yüzde 10’un üstüne çıkan enflasyonun seneye ikiye katlanacağı tahmin ediliyor. Bunun ortaya çıkardığı yaşam pahalılığı krizi, oldukca sayıda endüstri ve meslek kolunda grevlere yol açtı.12 senelik Tutucu iktidarının sonuna doğru mu?Tüm seçmenler çapında meydana getirilen anketler, 12 senelik Tutucu Parti iktidarının sonunun ufukta belirdiğine işaret ediyor. Halihazırdaki anketlerde anamuhalefetteki İşçi Partisi, Tutucu Parti’ye çift haneli fark atıyor. Resmi seçim takviminde ise Ocak 2025 işaretlenmiş durumda. Truss’a kıyasla Sunak’ın daha ılımlı olması bekleniyorHal böyleyken, üstünde güneş batmayan imparatorluktan arta kalanın dizginlerini devralmaya talip iki rakipten Liz Truss, Kiev’i piyon olarak kullanıp Ukrayna’daki çatışmaları körükleyen azılı bir Rusya ve Çin karşıtı olarak öne çıkıyor. Rishi Sunak’ın ise yaşam pahalılığı krizini frenleyebilmek için Ukrayna mevzusunda daha pragmatik çizgi benimseyebileceği belirtiliyor. Kovid-19 pandemisinin vergileri yükseltip toplumsal harcamaları artıran maliye bakanı olarak tanınan Sunak, parti üyeleri içinde değilse de geniş çaplı seçmen nezdinde popüler bir kişilik. Britanyalı akademisyenlere nazaran Sunak enerji krizinden çıkmanın yolu olarak Londra’nın Moskova’ya karşı kılıç şakırdatmasını azaltabilir. İlk Hindistan kökenli başbakan gelirse ne olacak?Peki, Sunak, parti lideri seçilip Britanya’nın ilk Hindistan kökenli Başbakanı olsa, iyi mi politikalar uygulardı?Lancaster Üniversitesi’nin siyasal bilimler profesörü Mark Garnett, Sunak’ın BoJo ile Truss’a kıyasla ‘dış politikada daha pragmatik çizgi izleyeceğini’ söylemiş oldu.Garnett, “Sunak’ın Rusya politikası muhtemelen Johnson’ın devamı olacak, sadece daha azca düşmanca söylem kullanımı ve Truss’tan daha ılımlı bir dışişleri bakanı tercih etmesi yüksek olasılık” dedi. 2016 Brexit referandumunda AB’den çıkmayı desteklemiş Sunak’ın bir çok NATO müttefiki olan AB üyelerine yönelik de daha yumuşak söylem benimseyeceğini öngören profesör, “Muhtemelen ABD ile ilişkileri geliştirmek için sükunet içinde çalışırken, kışkırtıcı pozisyon almaya zorlanmadığı sürece (AB ile Şimal İrlanda benzer biçimde) çekişmelerden kaçınacak” diye konuştu. Vergide Sunak-Truss zıtlaşmasıGarnett, bir çok Tutucu Partili benzer biçimde Sunak’ın da ideolojik olarak düşük vergilendirmeden yana olmasına karşın, pandemi kapanmasının maliyetlerini ödemek için ulusal sigorta ve kurumlar vergisini artırma yoluna gittiğini belirtti.Sunak, nisan ayında yürürlüğe girecek olan kurumlar vergisini yüzde 19’dan yüzde 25’e yükseltme kararını iptal edeceğini ve 30 milyar sterline varan öteki tartışmalı vergi indirimlerine gideceğini vaat etmesi sebebiyle Truss’ı yaylım ateşine tuttu.Pandemi kaynaklı 400 milyar sterlinlik borcun ödenmesine ve Ulusal Sıhhat Sistemi’nin (NHS) Kovid harici biriken vakalara bakabilmesine destek olmak için ulusal sigorta ve toplumsal güvenlik vergisi ile beraber kurumlar vergisini artıran eski maliye bakanı, seçilirse, enflasyonun frenlenmesi halinde bu vergileri düşüreceğini altını çizdi.Bu yıl enerji faturalarının ödenmesine destek olmak için hanelere milyarlarca sterlinlik yardım açıklayan Sunak, bunların küresel piyasa tutarları yükselirken benzeri görülmemiş karlar elde eden petrol ve gaz üreticilerinin gelecekteki vergilerinden ve aşırı kazançlarına hususi vergiden karşılanacağını belirtti. Öteki taraftan 12 bin 570 ile 50 bin 270 sterlin arasındaki gelirler için yüzde 20 olarak uygulanan gelir vergisi temel oranını gelecek yıl bir puan ve seçime dek üç puan daha indirme sözü verdi.’Truss ideolog, Sunak problem çözücü’Seçmenler bu politikaları kabul edilebilir bulurken, sıradaki başbakanı belirleyecek Tutucu Parti üyelerinin bir çok vergi ve toplumsal harcamaya düşman. “Sunak pandemi esnasında (Truss’un aksine) bir ideologdan ziyade bir sorun çözücü bulunduğunu gösterdi” diyen Garnett, sadece kazanırsa Ocak 2025 genel seçimlerine dek düşmesi beklenmeyen enflasyon eşliğinde 1945’ten bu yana en kasvetli ekonomik görünümle karşı karşıya kalacağını belirterek şu manzarayı çizdi:”O zamana dek enflasyondaki artış hızının yavaşlaması ve seçmenleri probleminin denetim altına alındığına ikna edebilecek türden manşetlerin çıkmasını umacaktır. Sadece ayrıca Britanyalılar yaşam standartlarındaki düşüşten mustarip olacak ve varlıklı bir adam olarak Sunak, seçmenleri kendi yaşam tarzının da negatif etkilendiğine ikna etmekte zorluk çekecek.”Ekonomide devletin eli tartışmasıDiğer taraftan Leicester De Montfort Üniversitesi’nin siyasal bilimler doçenti Alistair Jones, ‘neo-liberal Demir Leydi Margaret Thatcher öncesi periyodu hatırlayan ‘tek-ulusçu’ Tutucu Partililer bulunduğunu ve bunların minik devlet, düşük vergi, düşük toplumsal harcamanın Tutucu değerler olmadığına, devletin toplumun en yoksullarına yardım etme yükümlülüğü olduğuna inandığını’ öne sürdü. Özünde neo-liberal bir banker olan Sunak’ın da sendikaları enflasyonun altında maaş artışlarını kabule ikna etmeye, kamu harcamalarını kısmaya ve özgür piyasaya güvenmeye dayanan stratejisiyle 1970-80’lerin kemer sıkma politikalarına geri döndüğüne dikkat çeken Jones, Sunak’ın enflasyonu düşürmek için kamu harcamalarını sınırlamak ve ücretlerin artmasını durdurmak stratejisinin isabetsiz, insanların iki yakasını bir araya getirmelerini sağlayacak şekilde kısa vadeli harcamaların ise iyi bir şey olabileceğini dile getirdi. 3. hanım başbakan gelirse ne olacak?Peki, Liz Truss, Britanya’nın 3. hanım başbakanı olursa hangi politikaları uygulayacak? 2016 referandumunda AB’de kalmaktan yana tavır almış eski bir Liberal Demokrat Partili olmasına karşın Brexit şampiyonu BoJo’nun kabinesinin en şahin ismine dönüşen Truss’ın alameti farikası ise keskin Rusya karşıtlığı, AB ile iplerin daha da kopartılması, toplumsal hakların tıraşlanması ve vergi indirimleri. Görevdeki dışişleri bakanının seçilirse BoJo’nun politikalarından büyük sapmalar göstermesi beklenmiyor.’Johnson’ın bıraktığı yerden devam’Truss’ın Ukrayna ihtilafında ABD, NATO, AB ile aynı hizada durmaya ve Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’e bağlı güçleri silahlandırmaya devam edeceğini belirten siyasal bilimler doçenti Alistair Jones, “Britanya NATO dahil her mevzuda kendisini ABD’nın en büyük ve en yakın müttefiki olarak sunmaya çalışacak. Dolayısıyla Truss, Johnson’ın bıraktığı yerden devam edecek” diyerek şu şekilde devam etti:”Aynısı Rusya ile ilişkiler de ilgilendiriyor. Hiçbir değişim olmayacak. Dolayısıyla Truss hükümeti, Ukrayna rejimini desteklemeye, Rusya’ya karşı Ukrayna’ya tabanca, öteki teçhizat ve teknolojileri tedarik etmeye devam edecek.”‘Rusya’ya Johnson’dan bile daha düşmanca davranacak’Siyasal bilimler profesörü Mark Garnett ise Truss’ın Rusya’ya selefi Johnson’dan bile daha düşmanca davranabileceği tahmininde bulunmuş oldu. Hanım siyasinin üstündeki AB’de kalma yanlısı damgasından kurtulmak için AB’yi en mühim bağlaşık ve tecim ortak görmüş olduğu izlenimini vermekten kaçınacağını öngören Garnett, geçende dış ilişkiler dışına çıkıp ‘Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Britanya’nın gerçek bir müttefiki olup olmadığının bilinmeyen olduğuna’ dair açıklamasına ve bunun parti tabanının alkışını almasına işaret etti. ‘AB’nin getirmiş olduğu emekçi hakları gidecek’Jones da Brexit sonrası AB mevzuatından çıkışın emekçi haklarına yönelik saldırılar anlamına gelebileceği ve ücretli yasal dinlence, doğum izni ve işyeri sıhhat ve güvenlik düzenlemelerinin kaldırılabileceği mevzusunda uyardı. “Truss, Britanya’yı AB’den daha çok ayırmakta kesin. Halihazırda düzenlemelerde AB’den kopuş planlıyor ve bu tarz şeyleri olabildiğince süratli şekilde hayata geçirme sözü veriyor” dedi. ‘ABD ile ilişkiler gerilebilir’Garnett ise Truss’ın Londra ile Washington arasındaki ‘hususi ilişkiyi’ de gerilime sokacağını öngörerek, İrlanda kökenli ve Brexit karşıtı ABD Başkanı Joe Biden’ın Londra’yı AB ile Brexit Anlaşması’na dahil Şimal İrlanda Protokolü’nün 16. maddesini iptal etmemesi yönünde uyardığını hatırlattı. Profesör, “Genel olarak, Truss yönetiminde Britanya, küresel siyasette Johnson yönetiminde olduğundan daha çok kendini soyutlama edecek” dedi.