Kaynak, Getty Images
Mayeni Jones / BBC News Batı Afrika Muhabiri
Burkina Faso’da gerçekleşen son darbenin arkasından, başkent Ouagadougou’da Rus bayrağı sallayan gençlerin görüntüleri geldi. Bu durum, Kremlin’de kalpleri ısıtmış olabilir.
Bu gençlerin sayıları azca olsa da, Yüzbaşı İbrahim Traore’yi, cihatçı şiddetin büyük darbe vurmuş olduğu ülkede iktidara taşıyan vakalarda Rusya’nın dahli olduğu spekülasyonları ortaya çıktı.
Rusya lideri Vladimir Putin’e yakın oligarklardan ve bazı Afrika devletlerinde etken olan gizemli paralı asker şirketi Wagner Grup’un kurucusu Yevgeni Prigozin, genç cunta liderini kutladı ve “anavatanının hakikaten kıymetli ve yürekli bir oğlu” olarak tanımladı:
“Burkina Faso halkı, halkı soyan ve şeytani oyunlarını oynayan, haydut çetelerini eğiten ve destekleyen, halka büyük acı çektiren sömürgecilerin boyunduruğundaydı.”
Prigozin burada Fransa’yı kast ediyor. Batı Afrika ülkesindeki darbeyi destekleyenler, bir tek Rus bayrağı sallamakla kalmadı ve büyükelçilik de dahil, Fransız kurumlarına hücum etti.
Yaşanmış olan sertlik bölgede şok dalgaları yaratırken, bir kez daha Fransa’nın Afrika’daki eski sömürgelerinde görülen Fransız karşıtlığının enerjisini bir kez daha sergiledi.
Fransa ortalama 10 senedir Sahel bölgesinde – Sahra Çölü’nün güneyindeki, Burkina Faso’nun da dahil olduğu yarı kurak bölge- bazıları El Kural ve IŞİD bağlantılı cihatçı militanlarla ulusal orduların mücadelesine yardım etmeye çalışıyor.
Sadece geçiğimiz günlerde, buradaki askeri cuntayla ilişkilerin bozulmasının arkasından, gene eski sömürgelerinden olan komşu Mali’den çekildi. Mali’deki cunta, militanlarla savaşmak için giderek artan oranda yüzünü Rusya’ya dönmeye başladı.
Eski Kremlin Danışmanı Sergey Markov gözlemlerini daha açık bir ifadeyle aktardı ve “Adamlarımız Burkina Faso’nun yeni liderine destek oldu. Bir başka Afrika ülkesi daha Fransa’yla işbirliğini bırakıp, Rusya’yla bağlaşık oldu” dedi.
Jeopolitik uzmanı Dr. Samuel Ramani’ye bakılırsa bu durum Rusya’nın bölgedeki istikrarsızlığa genel olarak verdiği tepkiden bir kopuşa işaret ediyor.
Müdafa ve güvenlik alanında çalışan fikir kuruluşu Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü’nden (RUSI) Afrika’daki Rusya adlı kitabın yazarı Dr. Ramani “Daha önceki darbelerde, Rusya kendini rejim değişikliklerinin tesadüfi kazananı olarak konumlandırmaya çalıştı” diyor:
“Bu kez Rusya darbeyi desteklerken daha etken bir tutum takındı ve bu da Rusya’nın koordinasyon rolünü oynadığı spekülasyonlarını bununla beraber getirdi.”
Bu durum Wagner Grup’a işaret ediyor sadece Rusya devamlı paralı askerlerin devletle ilişkili olduklarını reddetti ve direkt Rus müdahalesine yönelik bir kanıt olmadığını savundu.
Yüzbaşı Traore, iktidara geldikten kısa süre sonrasında ülkede 2015’ten beri etkin olan cihatçı örgütlerle savaşım için yeni internasyonal ortaklarla çalışmak istediğini açık bir halde söylemiş oldu.
Birçok şahıs, bu açıklamasında Rusları kast ettiğini düşündü.
Sadece cihatçıları yenmek için ABD ve ülkedeki güvenlik durumunu iyileştirmeye yardım etmeye istekli herhangi bir ülkeyle de çalışmaya açık bulunduğunu altını çizdi.
ABD Batı Afrika ülkeleri için büyük bir terörle savaşım eğitim tatbikatı düzenliyor. Sadece bu yıl hem Mali hem de Burkina Faso, Flintlock Operasyonu’nda yoktu.
Dr. Ramani, “Bence Burkina Faso, Mali’nin kendisini içine soktuğu tuzaktan kaçırmak istiyor” diyor ve 2020’de işbaşına gelen cuntanın Avrupalılar ve Amerikalılara karşı oldukca düşmanca davrandığına dikkat çekiyor.
“Şu anda Rus devletine tamamen bağımlı ve onlar tarafınca yakalanmış haldeler. Ruslar buralara vardığında onları dışarı çıkartamıyorlar. Aynı şey Orta Afrika Cumhuriyeti’nde (OAC) de oldu.”
Kaynak, Getty Images
Wagner Grup, OAC’de 2018’den bu yana etkinlik gösteriyor ve mensupları aralarında toplu katliamlar, işkence ve saldırı de dahil insan hakları ihlalleriyle suçlanıyorlar. Kopenhag Üniversitesi’nden doçent ve BM’nin Paralı Askerlerin Kullanımı Emek harcama Grubu’ndan Dr. Sorcha MacLeod, Wagner şeklinde kuruluşlardan hesap sormanın zor olabileceğini vurguluyor.
“Bu paralı askerler olduğunda, bir devlet resmen çatışmanın tarafı olmadan çatışmaya dahil olabiliyor. Bu da makul inkarı bununla beraber getiriyor. Bu durumun da mesuliyet ve hesap verebilirlik üstünde büyük tesirleri oluyor.”
Macleod, bunun üstüne bu grupların varlığının ters tepebileceğini ifade ediyor.
“Silahlı çatışmalara bu tür erkek oyuncular sokulunca, çatışma uzuyor ve harp suçları işlenmesi riski artıyor. Gerçekte bu kuruluşların çatışmayı sona erdirme motivasyonu yok. Motivasyonları para.”
ABD buna katılıyor ve Rus paralı askerlerin, Moskova’nın Ukrayna’daki savaşını fonlamak için OAC, Mali ve Sudan’da organik kaynakları sömürdüğünü ileri sürüyor.
ABD’nin BM Büyükelçisi, geçen hafta yayımladığı sert uyarısında bunun Afrika için ödemesi ağır bir karşılık bulunduğunu söylemiş oldu.
ABD’nin BM Büyükelçisi Linda Thomas-Greenfield, BM Güvenlik Konseyi’nın toplantısında, “Wagner saydam bir ortak olmak ve güvenliği geliştirmek yerine, sert güvenlik hizmetlerinin karşılığını altın, elmas, kereste ve öteki kaynaklarla ödeyen müşterisi ülkeleri sömürüyor. Bu haksız kazancın Moskova’nın Afrika, Ortadoğu ve Ukrayna’daki harp makinesini fonlamak için kullanıldığını biliyoruz” dedi.
Bu da, Yüzbaşı Traore’nin niçin tüm yumurtalarını Rus sepetine koymakta isteksiz bulunduğunu açıklayabilir.
Dr. Ramani, “Bence Traore, bahsini her insana yatırmak ve tüm tarafları dengeleyebileceğini göstermek istiyor” diyor.
“Fakat doğal, Rusya ile ortaklaşa iş kesinlikle Fransa ve Batı’nın sonu olacak. Amerikalılar ve Fransızlar Ruslarla beraber var olması imkansız. Bu da Traore’nin ikilemi. Sonuna kadar Rusya’yla mı yürüyecek ya da bahislerini yayıp, hiçbir gerçek dış destekçisi olmaması riskini mi alacak?”
Sadece genç Burkina Fasoluların gösterdiği hiddet, cihatçılarla mücadelenin yeni cunta liderinin önceliği olması icap ettiğini gösteriyor.
‘Çöküşün eşiğinde’
Bir bölge ilderi geçen hafta, güvensizlik sebebiyle Burkina Faso’nun “çöküşün eşiğinde bulunduğunu” söylemişti.
Sadece gene de, Wagner savaşçılarının Burkina Faso’da ne kadar etkili olabileceği mevzusunda sual işaretleri var.
Grup Mali’de bir yıldan kısa süredir etken olsa da ilk işaretler pek iyi görünmüyor. Cihatçı saldırılar artışa geçti ve insan hakları ihlalleriyle suçlandı.
Ülke, Sahel krizindeki merkez üssü olma hususi durumunu tekrardan kazanmıştır ve bu yıl cihatçı saldırılarda en oldukca kaybı verdi.
Dahası 2022, isyanın başlamasından bu yana Burkina Faso ve Mali’deki en kanlı yıl olmaya doğru gidiyor.
Dr. Ramani, “Wagner kaos yaratmakta iyi. Sadece bir savaşan güç olarak bilhassa yeni ve düşman topraklarda zorlanıyorlar” diyor.
Sadece Ramani, Fransa’nın sertliği durdurmakta başarısız olması yüzünden Sahel bölgesindeki cuntaların Rus paralı askerlerle emek harcamayı tercih edebileceğini vurguluyor.
Ek olarak Rusya, oldukca daha azca talepkar bir dış bağlaşık.
Dr. Ramani, “Rusya insan hakları ve demokrasi anlamında pek karışmayan bir ortak olarak görülüyor. Ek olarak, yaşam biçimlerini size empoze etmiyorlar. Bu da otokrat ve kleptokrat olmak isteyenlerin aramış olduğu bir özellik” diyor.
Yoruma kapalı.