Türkiye’de terapi ücretleri yüksek mi, çözüm ne olabilir?

“Malum, her şey şeklinde terapi ücretleri de aldı başını gitti”, “Terapi ücretleri için kredi çekmek zorunda kalacaksın bu şekilde gidersen”, “Bazı hususi hastanelerde uygun terapi ücretleri oluyordu fakat şimdi her yer pahalı”, “Terapi ücretleri zıvanadan çıkmış durumda. Bir denetim mekanizması yok mu bunun?”

Bunlar, Twitter’da terapi ücretleri yazınca çıkan mesajlardan bazıları.

Hususi sektördeki psikoterapi ücretlerinin seviyesi Türkiye’de senelerdir tartışılan bir mevzu.

Sadece son dönemde artan ekonomik sorunlardan dolayı bu eleştirilerin yaygınlaştığı görülüyor.

Peki bu eleştirilere sebep olan problem niçin kaynaklanıyor ve bunun çözümü ne olabilir?

Sıhhat Bakanlığı’nın yayımladığı, 2021-2023 yılları arasını kapsayan ‘Ulusal Ruh Sağlığı Fiil Planı’na gore, 2020 yılı itibariyle Türkiye’de her 100 bin kişiye düşen psikiyatrist sayısına bakıldığında, ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı sayısının 3,43; çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı sayısının ise 1,63 olduğu görülüyor.

Her 100 bin kişiye düşen psikolog sayısı ise 5,04.

Ruh sağlığı alanında tüm çalışanlar açısından ise her 100 bin kişiye düşen çalışan sayısı 16,33.

Raporda, Türkiye’de bu alandaki insan gücünün son 10 yılda belirgin bir artış gösterdiği sadece halen Avrupa ortalamalarının altında olunduğu belirtiliyor.

Ruh sağlığı alanında her 100 bin kişiye düşen çalışan sayısı Avrupa vatanlarında 43,5.

BBC Türkçe’ye konuşan Türk Psikologlar Derneği Etik Kurul Üyesi Umut Taş, belirli ilerlemelere karşın Türkiye’de ruh sağlığı alanındaki öğrenci yanıt verme mevzusunda hem kamu hem de hususi sektörde yetersizlik bulunduğunu söylüyor.

Psikoloji ve psikiyatri alanındaki meslek örgütlerinden uzman adlar, yurttaşların hususi sektörde terapiye ulaşmada ekonomik güçten meydana gelen problemler yaşadıklarını da kabul ediyor sadece problemi terapi ücretlerinin yüksek olması olarak tanımlamayı doğru bulmuyor.

BBC Türkçe’ye konuşan Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Başkanı Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, insanların günümüzde terapiye erişim mevzusunda bir ekonomik güçlük yaşadığını belirtiyor fakat buna iki yönlü bakmayı öneriyor:

“Ilk olarak bu hizmet, Türkiye’deki tüm sıhhat hizmetleri içinde pahalı mı? Mesela bir tıbbi muayene averaj yirmi beş dakikadır. Bir psikoterapi muayenesi 45-50 dakikadır. Doğrusu normalin aslına bakarsanız iki katı bir emek vardır.

“İkincisi, burada bir yıpranma problemi var. Psikoterapi tek seferlik değil, devamlılığı olması ihtiyaç duyulan müdahaleler ve işin gerçeği çok da fazla zor müdahaleler. Dışarıdan söyleşi, konuşmakmış şeklinde görünse de işin içine oldukca ciddi tekniklerin girmiş olduğu, terapi tatbik eden kişinin de ciddi emek ve kaynak ayırması ihtiyaç duyulan bir işlemden bahsediyoruz. Siz bir yas ya da travma dinliyorsanız, ondan etkilenmemeniz mümkün değil, o yüzden psikoterapi oldukca yıpratan bir uygulamadır. Karşıdaki insanoğlunun tüm duygusal yükünü karşılamak ve onu taşımak zorunda olmanız lazım.

“Üçüncüsü, eğitimleri oldukca pahalıdır. Gerçek anlamda bir psikoterapi eğitimi alacaksanız, kurumlarda oldukca uzun süre çalışıp oldukca hasta görmeniz ve ekstradan da eğitimler almanız gerekir. Devamlı eğitim aldığınız, devamlı süper vizyonda olduğunuz, devamlı bunun için de kaynak ayırmanız ihtiyaç duyulan bir durumdan bahsediyoruz.”

Türk Psikologlar Derneği’nden Umut Taş da eğitim mevzusunda, “Psikoterapi eğitimleri oldukca uzun seneler devam eden ve pahalı eğitimler. Ben 20 senelik bir psikoloğum, hâlâ takıldığım yerde süpervizyon alıyorum. Örneğin bir eğitimimiz sekiz, on bin lira. Şu an klinik psikoloji yüksek lisans tutarları 90 bin, 100 bin lira. Bu insanoğlu niçin bu eğitimleri alıyor? Bu işi doğru yapmak için.”

Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, tüm bunlar beraber değerlendirildiğinde terapinin öteki tıbbi hizmetler ya da yurt dışındaki terapilere kıyasla pahalı olmadığını söylüyor:

“Şimdi o şekilde baktığımızda mesela özeldeki bir dahili branş muayenesine gore, süre açısından bakıldığında pahalı değil sonucu çıkıyor. İkiyle çarparsanız süre bağlamında aynı tutara gelir. Yurt dışındaki ücretlerle kıyasladığınızda ise Türkiye’dekilerin bazıları ucuz kalmaktadır zira yurt haricinde bu hizmet oldukca pahalıdır.”

Sadece Prof. Dr. Yıldırım’a gore ortada bir problem yok değil.

“Psikoterapi hakikaten ulaşılması güç bir noktaya doğru gidiyor. Bundan aslolan şikayetçi olanlar bizleriz aslına bakarsanız” diyen psikiyatrist, ortadaki probleminin mühim sebeplerinden birinin insanların alım gücünün düşmesi bulunduğunu söylüyor.

“Bunun karşılığında çözüm, emeğin ucuzlatılması mı olmalıdır? Hayır bu da olmamalıdır” dedikten sonrasında ekliyor Prof. Dr. Yıldırım: “Buna kesinlikle sıhhat sistemi ve ekonomik sistem bir çözüm bulmalıdır.”

Peki ruh sağlığı hizmetlerine erişimi de azalttığı kabul edilen ücretlerle ilgili bu probleminin çözümü neler?

Meslek örgütlerinden uzman adların önerilerinden biri, yurt dışındaki bazı ülkelerde olduğu şeklinde, hususi sıhhat sigortalarının psikoterapiyi de kapsaması.

Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, “Özelde çalışan psikiyatristlerin sigorta sistemi içinde psikoterapi uygulayabilir olmaları mühim olabilir. Bu oldukca pahalı bir sistem, Türkiye’nin buna hızlıca geçeceğini pek zannetmiyoruz fakat geçmeli” diyor.

Türk Psikologlar Derneği’den Umut Taş, Sıhhat Bakanlığı’na da tavsiye olarak sundukları bu sistemle sorunların yarısından çoğunun çözüleceği kanısında:

“Avrupa’da bu işler hususi sıhhat sigortasıyla da karşılanıyor. Hususi sıhhat sigortaları bunu karşıladığı vakit insanoğlu oldukca rahatça özelde de bu imkânı yaşayacak. Böylece devletin ve devlet kurumlarının üstündeki yük de kalkacak. Avrupa’da bu karşılanıyor. Terapi paketleri var, seans ücretleri var; hususi sıhhat sigortaları tarafınca karşılanıyor. Bunu yaptığınız vakit aslen bu problemlerin yüzde 50, 60’ını halletmiş oluyoruz.”

Bir öteki tavsiye ise birinci basamak sıhhat kuruluşları kapsamındaki aile hekimliklerinde psikoterapi hizmeti verilmesi.

“Mahallenizdeki aile hekimliğinizde, doğrusu evinizin dibindeki aile hekimliğinde bir psikolog bulunduğunu düşünün. Ne kadar güzel olur değil mi?” diyen Taş, bunun maddi sorunları da çözeceğini korumak için çaba sarfediyor:  

“Bugün eğer siz aile hekimliklerine, birinci basamak sıhhat kuruluşlarına psikolog ataması yapmış olursanız hem arzı hem talebi buluşturmuş olmuş olursunuz. Böylece ikinci ve üçüncü basamaktaki hastanelerdeki yoğunluk, hizmet alamama ortadan kalkmış olacak. Böylece maddi durumu iyi olan da hizmet alabilecek, olmayan da alabilecek.”

Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Başkanı Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, ortadaki probleminin çözümü için sıhhat sistemi içinde yapılacaklar haricinde ekonomik olarak yurttaşların alım gücünün artması icap ettiğini de ekliyor.

Uzmanlar, Türkiye’de son dönemde klinik terapi mevzusunda yetkin olmayan birçok kişinin terapi hizmeti sunduğunu gördüklerini, bu kişilerin ‘ucuza terapi’ ilanı verdiklerini ve bu durumun büyük bir problem bulunduğunu savunup yurttaşları uyarıyor.

“Klinik psikologları meslektaşları olarak gördüklerini” belirten Prof. Dr. Yıldırım, “Türkiye’de hususi üniversitelerin gelir kaynağı olarak görmüş olduğu için hukuk, diş hekimliği yanında psikoloji bölümlerini oldukca fazla açtıklarını, klinik eğitim almayan dört senelik psikoloji mezunlarının oldukca fazla reklamlarına denk geldiklerini, sadece klinik eğitimi almadan bu kişilerin hastaya temas edemeyeceklerini” söylüyor. 

Umut Taş ise bazı kişilerin bazı kişilerin halkın ruh sağlığıyla oynadığı kanısında:

“İnsanlar yetki olmadan merdiven altı eğitimlerle kendini psikoterapist duyuru ediyor. Sınırlarını aşabiliyor, sınır ihlali yapıyor, unvan kullanıyorlar. Bizim şu an yüzlerce davamız var. Kendine psikoterapist diyor, psikolog diyor, halkın ruh sağlıyla oynuyor. Bu yüzden diyoruz ki kesinlikle diplomasını problem; bu şahıs kimdir, bu işte yetkin midir? Hangi eğitimleri almıştır? Şu an kim bilir Türkiye’de en oldukca ihlal edilen alanlardan biri ruh sağlığıdır.

“Şu an akreditasyonu olmayan, merdiven altı diye tabir ettiğimiz bölgeler var. Örneğin görüyorsunuz adam fizikçi, ‘Psikoterapistim’ diyor; biyolog, ‘Psikoterapistim’ diyor; yaşam koçu ‘Psikoterapistim’ diyor. Biz her insanın alanına saygı duyuyoruz. Her insanın de bizim alanımıza saygı duymasını istiyoruz. Disiplinler arası etkileşime evet fakat alan ihlaline hayır.”

Umut Taş, bu probleminin çözümü için de bir meslek yasasının çıkarılmasını, Psikologlar Birliği’nin kurulmasını ve bu meslek örgütünün bu merkezleri denetlemesini öneriyor.