Ukrayna savaşı: Baskılara hedef olmaktan korkan binlerce Yahudi Rusya’yı terk etti

Aleem Maqbool
BBC News

Ukrayna ile harp başladığından bu yana Rusya’da yaşayan Yahudi nüfusunun minimum sekizde birinin ülkeyi terk etmiş olduğu düşünülüyor.

Dünyanın değişik yerlerinde yaşayan Yahudilerin İsrail’e göçüne destek olan Yahudi Ajansı adlı müessese Rusya’da yaşayan tahminen toplam 165 bin Yahudi’nin 20 bin 500’ünün Mart ayından bu yana sonrasında İsrail’e gittiğini söylüyor.

Binlerce Yahudi’nin de başka ülkelere göçtüğü düşünülüyor.

Bu ani kitlesel göçün arkasında kuşkusuz Yahudilerin kolektif hafızasındaki tarihsel baskıların yarattığı korkular yatıyor.

Moskova’da Sovyetler Birliği’nin dağılması ve Komünist Parti iktidarının devrilmesinden sonrasında Yahudi toplumunu bir araya toparlayıp koşullarını iyileştirme, kültürel varlıklarını geliştirme yönünde büyük çaba harcandı. Bu çabaların başını çekenlerden biri de 1993 yılından itibaren kentin baş hahamlığını yürüten Pinchas Goldschmidt’ti.

Goldschmidt “Sinagoglar, okullar, ana okulları, toplumsal hizmetler, öğretmen, haham ve cemaat mensupları ile her şeye sıfırdan başladık” diye konu alıyor.

Fakat bu yıl Ukrayna ile harp başladıktan iki hafta sonrasında Haham Goldschmidt ve ailesi Rusya’yı terkederek, ilkin Macaristan’a sonrasında da İsrail’e geçtiler. Ülkeden çıktıktan sonrasında Baş Hahamlıktan çekilme etti ve savaşı eleştiren açıklamalar da yapmış oldu.

“Ukrayna’nın işgalini asla bir halde kabul etmediğimi göstermem gerekiyordu fakat Moskova’da yaşadığım sırada bunu yapsam kendimi tehlikeye atmış olurdum” diyor.

Fakat Rusya’daki Yahudi cemaatinin bir kesimi, Goldschmidt’i ülkeden çıkınca konuşmuş olduğu için eleştirmiş ve bu açıklamaların genel olarak cemaati hedef haline getirebileceğini söylemiş. Fakat Goldschmidt çoğunluğun desteğini aldığını söylüyor.

“Bazılarından ‘Bizi iyi mi burada bırakıp gidebildin?’ diye soran mesajlar aldım. Fakat büyük çoğunluk oldukça kuvvetli destek verdi. Ülkeden ayrılmaya karar vermek kolay bir karar değildi. Benim için ve eşim için cemaat, tüm hayatımızdı” diyor.

Sonuçta ülkede kalıp eleştirel tutum almanın cemaati daha büyük tehlikeye atacağını düşünen Goldschmidt’in izinden binlerce Yahudi daha ülkeyi terk etti.

Ayrılanlardan bir çok İsrail’e gitme olanağını kullandı.

İsrail’in “Geri Dönüş Yasası” minimum bir büyükanne ya da büyükbabasının Yahudi bulunduğunu ispatlayan her insana vatandaşlık hakkı tanıyor.

Kanada’nın Toronto Üniversitesi’nden İbranice ve Rusya’da Yahudilerin zamanı mevzularında uzman Profesör Anna Shternshis, “Niçin bu şekilde alelacele bir göç yaşandığını bir süre düşündüm, bundan dolayı Yahudi düşmanlığında öyleki büyük bir artış yoktu” diyor.

“Fakat sonrasında bir tarihçi olarak baktığımda, Rusya’da ne süre bir değişiklik, bir toplumsal çalkantı olsa Yahudilerin daima tehlikede bulunduğunu farkettim” diye sürdürüyor, tarihten örnekler veriyor.

Kendisi de Rusya’da doğup büyümüş bir Yahudi olan Profesör Shternshis “Bu korku herkesi harekete geçirmiyor fakat Rusya’daki her bir Yahudi bugün bunu düşünüyor” diyor.

Görüştüğümüz, Rusya’dan ayrılmaya çalışan biri tam da bu tarz şeyleri düşünüyordu.

Kendisini halen Moskova’da olduğundan gerçek adıyla değil Aleksandır olarak anacağımız bu şahıs “24 Şubat’tan sonrasında (işgalin başladığı tarih) ailemle beraber muharebeye kati olarak karşıydık fakat iyi mi protesto edebileceğimizi bilmiyorduk. Çocuklarımdan biri askerlik çağlarında, bu da buradan gitmeyi istememizin bir başka sebebi” diyor.

Ülkesini ve evini terketmeyi düşünürken sesine yansıyan kaygı hissediliyor. Başka ülkelerde iş bulamama korkusundan, fazla bir birikimi de olmadığından söz ediyor.

Fakat Profesör Shternshis’in işaret etmiş olduğu benzer biçimde Aleksandır’ın ailesinin Rusya’daki geleceğinden duyduğu endişeler bir tek muharebeye karşı olmasından kaynaklanmıyor.

“Rusya’da yetkililerin ne yapacağı pek belli olmuyor ve fena bir eğilimleri var: Yahudiler propagandalarında hedef aldıkları kesimlerden biri. Geleneksel olarak biz iç düşman arandığında fazlaca kullanışlı bir toplumuz. Benim büyük-büyükanne ve babam, geçmişte bunun acısını çekmiş” diyor.

Aleksandır kendininki haricinde bir tek iki Yahudi aile tanıdığını söylüyor ve cemaat onun hayatında aslına bakarsak fazlaca büyük bir yer kaplamıyor. Fakat Yahudilere karşı hava değişirse bunun bir önemi kalmayacağından korkuyor.

Bu düşüncelerle İsrail vatandaşlığı için müracaat yapmış ve gelecek haftalarda mülakata alınmayı bekliyor.

Aleksandır’ın endişelerini artıran bir şey de Rusya yönetiminin İsrail’e göçe destek olan Yahudi Ajansı’nı kapatma niyetini açıklaması olmuş.

“Birden haberlerde bunu görüyorsunuz ve soruyorsunuz, ‘Bunu hangi adım izleyecek?’. Güvende olmadığımızı, işimizi kaybedebileceğimizi ya da hapse girebileceğimizi düşünüyoruz. Gelişmeler fazlaca ürkütücü olmaya başladı” diyor.

Bu habere Harry Farley de katkıda bulunmuş oldu