WWF’nin Türkiye raporu: “Yaban hayvanları yaklaşık 50 yılda yüzde 69 azaldı”

Doğal Yaşamı Koruma Vakfı’nın (WWF) Londra Zooloji Derneği (ZSL) ile birilikte yayımladığı son biyoçeşitlilik raporuna nazaran 1970-2018 içinde yaban hayvanlarının nüfusu yüzde 69 azaldı. Bu sarsıcı yitik, insanoğlu dahil tüm türlerin yaşamının risk altında bulunduğunu gösteriyor.

İki yılda bir hazırlanan Yaşayan Gezegen Raporu’na (Living Planet Report) nazaran naturel yaşamın karşısındaki en mühim tehdit arazi kullanımı.

Tarımsal araziler suda ve karada bir oldukça hayvan ve bitkinin yaşam alanını bölüyor ya da yok ediyor.

Ancak küresel ısınmayı 1,5 dereceyle sınırlamazsak iklim krizi gelecek yıllarda en mühim tehdit haline gelecek.

Daha sık ve şiddetli görülen sıcak hava dalgaları halihazırda kitlesek ölümlere niçin olurken bir türün yaşamını tamamen sona erdirebiliyor.

Rapora nazaran, biyoçeşitlilik kaybı her yerde aynı hızda yaşanmıyor.

Amazon yağmur ormanlarının da yer almış olduğu Latin ABD, kaybın en süratli yaşandığı yer.

Bölge, yaban hayvan nüfusunun yüzde 94’ünü 48 senelik sürede yitirdi.

Afrika için bu oran yüzde 66; Asya Pasifik için yüzde 55; Şimal ABD için yüzde 20; Avrupa ve Orta Asya için yüzde 18.

Halihazırda örtüsünün yüzde 17’si yok edilen Amazon ormanlarının ek yüzde 17’lik kısmı de orman niteliğini yitirdi.

Tatlı sulardaki yaşamı ek olarak inceleyen rapora nazaran su ekosistemleri zenginliklerinin averaj yüzde 83’ünü 48 yılda yitirdi.

2016 senesinde bu kaybın oranı yüzde 76 idi.

Tür çeşitliliği açısından bugüne dek meydana getirilen en kapsamlı analize nazaran balıkların beslenmek ve üremek için göç etmeye ihtiyacı var.

Buna rağmen 1000 kilometreden uzun bir kısmı özgürce akan nehirlerin oranı yüzde 37’ye geriledi.

Raporda tatlı suda yaşamın tekrardan canlanması için balıkların rahatça geçebilecekleri pasajlar oluşturulması ve barajların kaldırılması gerektiği belirtiliyor.

Rapordaki bir örneğe nazaran, ABD’de Penobscot Nehri üstündeki iki barajın kaldırılması ve öteki iki barajda iyileştirmeler yapılması, ringa balığı nüfusunu 5 yılda yüzlerden 2 milyona çıkardı. Bunun sonucunda yerli halklar tekrardan balıkçılığa başladı.

Rapora nazaran son 50 yılda okyanuslarda 31 köpek balığı ve tırpana balığından 18’inin nüfusları son 50 yılda yüzde 71 daraldı.

Avcılık bu türlerin karşılaşmış olduğu en mühim tehdit olmayı sürdürüyor.

1980’de bu sayı dokuzken; 2020’de bu sayı 24’e çıktı. Bu artış birçok türün risk altında bulunduğunu gösteriyor.

Yalnız üç nesilde nüfusunun yüzde 95’i yok edilen beyaz uçlu köpekbalığı, Dünya Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) Kırmızı Sıralaması’nde kırılgan statüdeyken, eleştiri derecede soyu çekince altında olan türler içinde sınıflandırılmaya başladı.

Raporda dünya genelinde ekosistemlerin dayanıklılığının iyi mi değiştiğini ve değişeceğini ölçmekte kullanılan biyoçeşitliğin tahrip edilmişliği oranı (BII) da haritalanıyor.

Buna nazaran bir bölgenin tahrip edilmemişlik oranı yüzde 90’ın üzerindeyse o bölgenin, dayanıklı ve sağlıkla çalışan bir ekosistem için kafi zenginliğe haiz olduğu kabul ediliyor.

Bu oran yüzde 30’un altına indiğinde ekosistemlerin çökme eşiğine geldiği anlamına geliyor.

Rapora nazaran Türkiye için bu oran yüzde 70’lerdeyken, İngiltere için yüzde 50’lerde.

İngiltere Organik Tarih Müzesi ülkelerin BII verilerine erişim elde eden bir veritabanı sunuyor.

Buna nazaran Türkiye’nin BII oranı bugün ortalama yüzde 75, dünya ortalamasıysa yüzde 77.

Kısaca Türkiye’nin biyoçeşitliliğinin yüzde 25’i tahrip edilmiş durumda.

Sadece mevcut trendlerin devam etmesi durumunda 2050 senesinde bu oran yüzde 35’e çıkıyor.

Türkiye için en büyük tehditse ziraat arazilerinin genişlemesi olarak gösteriliyor.

Rapora nazaran biyoçeşitlilik krizini durdurmak için insan türünün gezegenin sınırlarını zorlamayı bırakması gerekiyor.

Dünya ekosistemlerinin kendilerini yenileme becerisine biyokapasite deniyor. Bu yeryüzünün insanlara gerekseme duydukları biyolojik kaynakları sağlarken, atıklarını absorbe edebilmesi anlamına geliyor.

İnsanların biyokapasite talebi ekolojik ayak izi adıyla ölçülüyor.

Buna nazaran gezegende sürdürülebilir bir yaşam için kiş başına ekolojik ayakizinin averaj 1,6 global hektar olması gerekiyor.

Ölçümlere nazaran varlıklı şimal devletlerinde bu oran 6,7’nin üstüne çıkarken, yoksul cenup devletlerinde 1,7’nin altına inebiliyor.

Türkiye’nin şahıs başı ekolojik ayak izinin 1,7 – 3,4 aralığında olduğu tahmin ediliyor.

Rapora nazaran naturel zenginliğin kaybedilmesinin önüne geçilmesi için tek bir formül bulunmuyor. Sadece dünya hükümetlerinin ortak hedefler etrafından birleşmesi gerekiyor.

Yok oluşun 2030’a kadar ters çevrilmesi ve kaybın olmayacağının güvence altına alınması gerekiyor.